Koel en fascinerend
Tijdens vakanties heb ik al meerdere watervallen gezien. Meestal was dat in de zomer. Een van de meest imposante is die nabij het Oostenrijkse Krimml. Deze heb ik ook in de winter in bevroren toestand gezien. Misschien vond ik dat nog wel indrukwekkender om te zien. Hoe is het mogelijk dat zo’n snelstromende waterval kan bevriezen? Ik heb hem ook in bevroren toestand van nabij gezien, op een afstand die verantwoord was. Het zag er bijzonder fascinerend uit! De nieuwsgierigheid naar hoe het erachter eruit zou zien was misschien wel nog groter, ook omdat, of misschien wel juist daarom, dat je het nooit te weten zult komen. Hoe dan ook, de fascinatie van een van de hoofdpersonen uit Het ijspaleis van Tarjei Vesaas voor de bevroren waterval is in mijn ogen heel begrijpelijk.
Flaptekst
In een klein Noors dorp gaan twee jonge meisjes, de eenzelvige Unn en de levendige Siss, een intense vriendschap aan. Bij het meer buiten het dorp staat het ijspaleis: een bevroren waterval, door de elementen omgetoverd tot een fantastische constructie van doorschijnende muren, fonkelende torens en geheime kamers. Wanneer Unn besluit het ijspaleis in haar eentje te verkennen en niet terugkeert, gaat het hele dorp naar haar op zoek, maar tevergeefs. Siss moet proberen het hoofd te bieden aan dit verdriet, maar dreigt zich te verliezen in haar eigen bevroren wereld.
Mijn indruk
Het ijspaleis is door verschillende auteurs de hemel in geprezen. Op de omslag staan daarvan verschillende voorbeelden. Als verkoopargument is dat begrijpelijk, maar het is wat mij betreft een hinderlijke gewoonte die (valse) verwachtingen wekt. Datzelfde kun je zeggen van flapteksten. In dit geval is deze nogal pompeus, niet geheel passend bij de inhoud. Wat in ieder geval niet klopt daaraan is de opmerking over de intense vriendschap. Die is sterk overdreven.
Siss is een jong meisje dat in een klein dorp woont. Zij is het middelpunt van de aandacht van haar klasgenoten, een rol die haar goed past. Op een dag komt er een onbekend meisje in de klas, Unn. Zij mengt zich niet met de anderen, blijft op afstand. Het zorgt voor ongemak, vooral bij Siss. Zij weet niet goed wat zij moet met iemand die zich buiten de (haar) groep plaatst. Na een paar maanden verandert er iets, er is enige toenadering. Siss gaat op bezoek bij Unn en dat verloopt heel verrassend. De ijzige Unn smelt en Siss weet daar niet mee om te gaan en snelt naar huis.
De volgende dag besluit Unn niet naar school te gaan. Zij trekt er in haar eentje op uit, naar de bevroren waterval, Het ijspaleis. Als zij niet terugkeert komt er een zoektocht op gang. Als die zonder resultaat blijft verandert de levendige Siss in een blok ijs. Gevoelloos, zonder warmte en zonder interesse in haar omgeving. Maar zoals het vaker gaat met ijs: het smelt weer.
Plus- en minpunten
De titel kan op meerdere manieren worden uitgelegd. Het meest voor de hand ligt het natuurverschijnsel. Maar je kunt je afvragen of Unn niet evenzeer een soort ijspaleis is. Onbenaderbaar, ontoegankelijk, fascinerend. Zodra zij is gesmolten is zij er niet meer, wat natuurlijk ook van de bevroren waterval, Het ijspaleis, kan worden gezegd.
In veel opzichten is het een fascinerende roman. De manier waarop Vesaas beschrijft hoe Unn zich toegang verschaft tot het ijzige paleis en haar tocht daarbinnen is echt prachtig. Zoals het ook een pluspunt is dat er veel onduidelijk blijft. Wat is het geheim van Unn bijvoorbeeld?
Tegelijk is het soms ook wel erg uitleggerig. De symboliek ligt er vaak dik bovenop en dan toch meent Vesaas het nog te moeten uitleggen. De overeenkomst tussen vallende druppels en tranen ligt zo voor de hand dat uitleg overbodig is. Jammer is ook dat de personages op afstand blijven, haast ondoordringbaar. Dat geldt voor de hoofdrolspelers en nog meer voor degenen met een bijrol. Hun teksten zijn vaak onnatuurlijk, bijna gevoelloos.
Toch overheerst het positieve gevoel. De juichende aanbevelingen van andere auteurs zijn overdreven, maar op een paar minpuntjes na is Het ijspaleis een fascinerende, kleine roman.
Roman
Lebowski
2019
Hardcover
170
Marin Mars
9789048847877
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.