Traag deinend met een verrassend einde
Als het om het winnen van de Booker Prize gaat, had John Banville lange tijd een reputatie als Poulidor in het wielrennen: de eeuwige tweede. In 2005 kwam daar verandering in toen hij hem dan toch won met De zee. Of het daarmee ook zijn beste boek is, kan ik niet zeggen bij gebrek aan vergelijkingsmateriaal.
Die ene zomer
De zee draait om Max Morden, een niet erg geslaagde kunsthistoricus die terugkeert naar het Ierse Ballyminder, de plaats waar hij in zijn jeugd de zomers doorbracht. Behalve het werk aan zijn boek over de schilder Bonnard, dat niet erg wil vlotten, heeft hij daarvoor twee redenen. Hij heeft het verlies van zijn vrouw te verwerken en hij wil in het reine komen met het verleden.
Wie zou denken dat de nasleep van het overlijden van zijn vrouw het zwaartepunt zou zijn, komt bedrogen uit. Het huwelijk lijkt niet erg hecht te zijn geweest, wat zeker ook de onsympathieke Max moet worden aangerekend. Zijn vrouw overleed aan een terminale ziekte, maar zij wilde dat voor de buitenwereld verborgen houden zolang het ging. Zelfs hun enig kind, Claire, werd erbuiten gehouden. Dat rare gedrag komt als een boemerang terug in het vertelheden.
Het draait vooral om een gebeurtenis in de zomer, vijftig jaar daarvoor. Max was elf. In het naastgelegen huis De Ceders, waar hij nu verblijft, kwam een welgesteld gezin vakantie vieren. Hoewel Max zich de mindere voelt, armer, minder wereldwijs, zoekt hij toenadering. Dat lukt omdat de kinderen, de tweeling Chloe en Myles, zich vervelen en hem zien als welkome afwisseling. Max is op een leeftijd dat zijn hormonen zich gaan roeren en hij raakt aanvankelijk verkikkerd op de moeder. Kansloos natuurlijk en dan komt dochter Chloe in beeld. Een verwend en wispelturig nest in wie hij aanvankelijk niets ziet, maar zij dringt zich op. De sleutelrol is weggelegd voor het zeurderige kindermeisje Rose, dankbaar slachtoffer van de pesterijen van de tweeling.
Die bepalende gebeurtenis
In De zee heb je constant het gevoel dat je toewerkt naar een climax die alles verklaart. Waarom is het verlegen jongetje Max opgegroeid tot een vrij onuitstaanbare man, een nare echtgenoot en afstandelijke vader? Wat wil hij bereiken met zijn terugkeer naar die bewuste plek, na al die jaren?
Op weg naar het einde wordt je geduld soms behoorlijk op de proef gesteld in dit traag deinende verhaal, waarin heden en verleden moeiteloos met elkaar worden afgewisseld. Dat is geen zware opgave, Banville schrijft mooi, onderkoeld, heel wat zinnen zijn het nalezen en herkauwen waard.
Aan het verrassende einde komen dan toch de antwoorden. Er is iets vreselijks gebeurd, een traumatische gebeurtenis die Max blijkbaar nooit heeft kunnen verstouwen. Dat daarbij het vroegere kindermeisje nu in een andere rol opduikt is een andere verrassing.
Je begrijpt dan ook waarom dit boek De zee heet. Op de achtergrond is die altijd aanwezig, traag, deinend als het verhaal zelf, maar ook dreigend, met als resultaat een bittere oude man die begrijpelijk verzucht: “Wat een zielige scheepjes van verdriet zijn we toch”.
Literatuur
Atlas
2006
Hardcover
223
Jan Pieter van der Sterre
9789045013756
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.
Jan, De Zee heb ik nog niet gelezen, maar door de tijd heen best wel een aantal boeken van hem die ik altijd heel erg kon waarderen. Een van de beste vond ik The Untouchable, die gaat over een van de zgn Cambridge spionnen, die voor de Sowjets spioneerden. Heel erg goed, vooral als je weet dat deze spion zelfs kunstbeheerder was voor de Queen.