De weg van de slang – Torgny Lindgren


Grootmeesterlijk in zijn bedrieglijke eenvoud

Sommige schrijvers zouden het eeuwige leven moeten hebben. Of pas (noodgedwongen) stoppen met schrijven als ik niet meer kan lezen, zeg ik even egoïstisch. Dat Torgny Lindgren kortgeleden is overleden en er dus niets meer van zijn hand verschijnt is een groot verlies. Hopelijk is de één of andere uitgever wel bereid om (eindelijk) de rest van zijn werk te vertalen, dat zou nog iets zijn.

De weg van de slang is één van zijn eerste romans, het verscheen in Zweden in 1982. Het verhaal speelt rond het midden van de negentiende eeuw, waarin de westerse wereld met de kennis van nu gerust een tikje achterlijk kan worden genoemd. Vrouwen waren er om te baren en mannen te plezieren, niet noodzakelijk in die volgorde, de kerk speelde de eerste viool, de welvaart was bijzonder oneerlijk verdeeld, hygiëne moest nog worden uitgevonden en de mens werd nauwelijks ouder dan vijftig. Het waren nog eens tijden.

De hoofdpersoon is Jani, een jongen aan het begin van het verhaal. Zijn moeder staat er alleen voor, maar mag wel een armetierig stuk land pachten van de plaatselijke uitbuiter, Karl Orsa. De prijs wordt niet in geld uitgedrukt maar in onvrijwillige gemeenschap. Tot moeder versleten is en dochter haar plaats als betaalmiddel mag innemen. En zo voort, en zo verder.
Het lot wordt in lijdzaamheid ondergaan:
“Het was zoals het was”.

Dat de dochters door deze betaalwijze eigen kinderen zijn van Karl Orsa, het doet er niet toe, zolang het kerkelijk register maar “Vader Onbekend” optekent.

De tijden zijn zwaar, overleven lukt maar moeilijk, zeker als het leven alleen maar duurder wordt. Het is tekenend voor de ironie van Lindgren als hij de moeder van Jani laat beweren dat arme mensen, mensen zonder bezit, geen last hebben van stijgende prijzen. Als je niets kunt kopen doet prijs er niet toe:
“Dure tijden zijn het ergst voor mensen met geld”.

In de amper honderd bladzijden die De weg van de slang telt schetst Torgny Lindgren een behoorlijk schokkend beeld van een tijd die niet eens zo ver achter ons ligt. Eigenlijk is het niet veel meer dan een feitenrelaas waarin de levensloop van Jani en zijn familie wordt opgetekend. Zuinig met woorden, compact van stijl, en een onderkoelde humor die het verhaal een lichte toon geeft, terwijl het verhaal op de keper beschouwd uitermate deprimerend is.

De weg van de slang is een compact boek. Met weinig woorden wist Lindgren een tijdsbeeld te schetsen dat een onvergetelijke indruk maakt. Ik heb dit bewust nu gelezen bij wijze van eerbetoon aan de grootmeester van de bedrieglijke eenvoud.

De weg van de slang Boek omslag De weg van de slang
Torgny Lindgren
Roman
De Bezige bij
1998
Paperback
117
Bertie van der Meij

 

De weg van de slang begint met een bericht over een aardverschuiving in Noord-Zweden. De verteller bungelt met zijn benen in de bij die aardverschuiving ontstane kloof en begint zijn verhaal over de mensen die daar eens leefden, aan het eind van de vorige eeuw. Met groot raffinement laat Lindgren de ongeletterde verteller zijn verhaal - hoe de ene mens de andere uitbuit en te gronde richt - als een soort vraag aan God richten.

Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.