Een verhaal van wanhoop en liefde
Een goede moeder van Jan van Mersbergen is gebaseerd op wat hij zelf heeft meegemaakt, zo blijkt uit zijn verhaal bij Brommer op zee en uit verschillende interviews. Het is niet geheel autobiografisch, afgaande op zijn verhaal. De opzet is bijzonder. Hij kruipt in het hoofd van zijn ex en laat haar als Anja Verver haar deel vertellen via ingesproken berichten aan haar hulpverlener, Wessels. Dat wordt vooral afgewisseld met mailverkeer van hem, in het boek Evert de Heer, vooral van en aan hulpverleners en berichten die Evert van Anja ontvangt.
Inzet van alles lijkt wel te zijn om tot een acceptabele bezoekregeling te komen. Hun gezamenlijke dochter van ongeveer tien jaar oud is bij de man, Evert. Anja is geestelijk en lichamelijk een wrak en is niet in staat om voor haar dochter te zorgen. Toch willen alle partijen bereiken dat er een vorm van bezoek mogelijk is, al is het maar voor één uur in de week. Meer is niet verantwoord.
Falende hulpverleners zorgen voor wanhoop en frustratie
Het is om meerdere redenen een gedurfde keuze om het verhaal in Een goede moeder op die manier te presenteren. Mailverkeer met hulpverleningsinstanties lijkt nou niet bepaald heel onderhoudend proza. Althans, dat is wat je bij voorbaat zou denken. Juist door de afwisseling met Anja’s verhaal komt dit heel goed uit de verf. In de loop der tijd neemt de frustratie en de machteloosheid van Evert toe. Dat wordt tot het uiterste getest.
De andere kant van dat verhaal betreft de hulpverleners die eigenlijk maar in één ding goed blijken: het geduld van Evert op de proef stellen. Het is het bekende verhaal van kastje en muur. Van individuele werknemers die vooral goed zijn in holle frasen en een pijnlijk gebrek aan daadkracht. Van gezwollen hulpverlenerstaal die vooral dient om machteloosheid te maskeren.
Spannende keuze voor ex als verteller
Het is ook gedurfd dat Jan van Mersbergen in het hoofd van zijn ex kruipt en haar kant van het verhaal laat vertellen. Daarbij spaart hij zichzelf niet. De frustratie spat ervan af als zij over hem praat. Anja heeft er van alles aan gedaan om alles wat haar aan hem herinnert te laten verdwijnen, inclusief zijn boeken. Voor haar dochter koestert zij wel warme gevoelens, hoewel je kunt twijfelen aan de oprechtheid daarvan. Dochter Anoesjka, Noes, gebruikt zij bijvoorbeeld om allerlei klusjes te doen in die korte tijd dat zij ook aan contact zouden kunnen doen. De dochter bij wijze van hulpverlener, iets waar het bezoek natuurlijk niet voor is bedoeld.
Het fenomeen van de onbetrouwbare verteller lijkt in Een goede moeder een nieuwe dimensie te krijgen. Een persoonlijke geschiedenis is altijd gekleurd, het kan nauwelijks anders. Door dat in dit geval te vertellen bij monde van iemand die behoorlijk in de war is maakt de betrouwbaarheid bepaald niet groter. En toch is van Mersbergen erin geslaagd om van de warrige, wanhopige en gefrustreerde Anja een geloofwaardige persoon te maken. Haar probleem wordt in ieder geval wel duidelijk.
Het buitengewoon zwakke optreden van de hulpverleners is onmiskenbaar een belangrijk thema. Het lijkt, hoe gek het ook klinkt, ook een ode te zijn aan zijn ex, hun huwelijk, een liefde die niet weg is. Dat blijkt wel uit het bijna oneindige geduld van Evert, de enorme inspanning die hij levert om de band tussen moeder en dochter in stand te houden, de machteloosheid als duidelijk wordt dat het steeds moeilijker zal zijn. Dat kun je niet opbrengen als er geen gevoelens meer over zijn.
Of dit een goede interpretatie is van het indrukwekkende Een goede moeder weet ik nog steeds niet. Een betere heb ik nu niet voorhanden.
Roman
Cossee
2021
Paperback
288
9789059369702
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.