Lied van Solomon – Toni Morrison

 

Zeldzaam goed

Lied van Solomon van Toni Morrison begint met een poging tot vliegen. Een zwarte verzekeringsagent staat met zelf gefabriceerde zijden vleugels klaar voor een ambitieuze poging die, voorspelbaar, mislukt. Het eindigt met een soort vlucht, een sprong met een onzekere afloop. Tussendoor zijn er meer vliegbewegingen te ontdekken, zoals die van de titelfiguur, in deze rijke roman van de dame die in 1993 de Nobelprijs voor literatuur won.

Het verhaal van Milkman

Er gebeurt veel en van alles in Lied van Solomon. De centrale figuur is Macon Dead III, bijgenaamd Milkman. Die bijnaam heeft hij gekregen toen iemand die zich beschouwt als de plaatselijke stadsomroeper zag dat hij nog borstvoeding kreeg toen hij al vier was. Het was de manier voor zijn moeder om zich terug te trekken en tot rust te komen, even weg van de overheersende en gewelddadige vader.

De roman is gesplitst in twee delen die elk een heel eigen karakter hebben. In het eerste deel groeit Milkman op in relatief grote welvaart. Zijn vader is al op jonge leeftijd begonnen als huisjesmelker en heeft een lokaal imperium opgebouwd. Deze man pronkt graag met zijn rijkdom en zijn gezin. Elke zondag is er een ritje met de dure auto, langzaam rijdend om aandacht te trekken. Zijn gezin moet mee zodat hij ook met hen kan pronken. Het is de enige manier van aandacht die de kinderen van hem krijgen, daarbuiten is hij vooral met zichzelf bezig. Resultaat is evenwel dat Milkman verder weinig tekort komt. De aandacht die hij niet van zijn ouders krijgt zoekt en vindt hij bij zijn tante Pilate, zus van zijn vader, en bij haar dochter Hagar met wie hij jarenlang een relatie heeft. Dit tot groot ongenoegen van Milkmans vader die Pilate een slang noemt.

In het tweede deel is de inmiddels volwassen geworden Milkman vertrokken naar het zuiden van Amerika. Hij meent te hebben begrepen dat ergens een zak met goud te vinden is, een heel verhaal met een bijzondere lading en achtergrond. Hij zoekt maar vindt iets anders van meer waarde: zijn wortels.

Rijk aan details, verhalen en mooie zinnen

Lied van Solomon barst uit zijn voegen van de prachtige verhalen, details en observaties. De manier waarop Pilate (Pilatus) aan haar naam is gekomen is zo’n mooi voorbeeld. Haar vader kon niet lezen maar moest wel met een naam komen en wees zomaar iets aan in de bijbel. Dat stukje papier is bewaard gebleven en is verwerkt in de oorbel die Pilate haar hele verdere leven heeft gedragen.

Ook een passage waarin de voornamelijk seksuele relatie tussen Milkman en Hagar uitdooft is prachtig, hoewel niet bepaald complimenteus. Milkman verliest na enkele jaren zijn interesse en verwoordt dat zo:

“Ze was het derde pilsje. Niet het eerste, dat tranen van dankbaarheid opwekt als het door de dorstige keel glijdt; niet het tweede, dat het genot van het eerste bevestigt en versterkt. Maar het derde, het glas dat je drinkt omdat het er staat, omdat het geen kwaad kan en omdat het toch niets uitmaakt.”

Een kunstwerk in allerlei opzichten

Lied van Solomon bestaat uit twee delen die in veel opzichten van elkaar verschillen. In het eerste deel is Milkman op zoek naar een toekomst, in het tweede naar het verleden, zijn wortels. Zijn grootste vriend wordt zijn grootste vijand. Het tweede deel speelt zich af in het zuiden, binnen de bijzonder armoedige zwarte gemeenschap. Dat is wel even wat anders dan het welgestelde kringetje waarin hij thuis verkeerde. Deel een beslaat een periode van 32 jaar, deel twee slechts enkele dagen.

Deze roman kun je lezen op het niveau van het individu Milkman. Hij wil zich ontwikkelen, vooruit in het leven, maar zonder zijn wortels te veronachtzamen. Integendeel, hij wil zijn verleden kennen, begrijpen waar hij vandaan komt. Aan het begin van Lied van Solomon, tijdens een van de zondagse ritjes draait Milkman, zittend tussen zijn ouders, zich om en kijkt naar achteren:

“Dit werd langzamerhand een gewoonte – zich richten op dingen achter zich. Bijna alsof hij geen toekomst te verwachten had.”

Vooruit gaan, een toekomst tegemoet maar ook willen weten waar je vandaan komt. Het is Milkman ten voeten uit.

Je kunt het ook lezen als de markering van de emancipatie van de zwarte bevolking. Ze zijn niet langer bereid om maar alles te pikken, onderdanig te blijven en vernederd te worden. Ze nemen wraak, de beweging Zeven Dagen slaat bij elke misstand genadeloos terug. Het is evenzeer een soort van vlucht, naar voren zonder te weten hoe het zal aflopen, maar noodzakelijk om vooruit te komen.

Een rijke roman, prachtig geschreven, met onvergetelijke karakters en prachtige details. De opbouw is sterk, alles heeft met alles te maken. En: de achtergrond van de titel is al een roman op zichzelf. Lied van Solomon is een roman van grote klasse!

Lied van Solomon
Toni Morrison
Roman
De Bezige Bij
2020
Hardcover
383
Piet Verhagen
9789403189406
Share

3 gedachten over “Lied van Solomon – Toni Morrison”

    • Ja. Toch snap ik dit wel. Een belangrijk aspect is het lied dat Solomon ooit heeft gezongen en dat komt geregeld terug. Het heeft niet iets met het bijbelse hooglied te maken. Hoewel: als je het heel letterlijk neemt, Solomon sterft (geen spoiler, hij is geen hoofdpersoon) als hij op eigen kracht probeert naar Afrika terug te vliegen, waar zijn wortels zijn. Die vorm van “hoog” wordt hem fataal. Overigens is dat op zoek gaan naar je wortels een belangrijk onderwerp in dit boek. Dus speelt Solomon, net als zijn lied in meerdere opzichten een belangrijke rol.

      Beantwoorden

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.