Ithaka – Claire North

Interessante hervertelling

Uitgeverij Orlando heeft al een aantal boeken uitgebracht die over vrouwen gaan die in de Griekse mythologie een belangrijke rol hebben gespeeld. Het meest recente boek dat in vertaling is uitgebracht, is van de hand van Claire North en heet Ithaka. In tegenstelling tot de voorgaande boeken is het niet vernoemd naar de (meestal vrouwelijke) hoofdpersoon, maar naar het eiland waarop het zich afspeelt. Dat is niet zonder reden.

Gevechten om de macht

Penelope is de koningin van het eiland Ithaka en regeert bij afwezigheid van haar man Odysseus die al achttien jaar van huis is om oorlog te voeren met Kreta. Iedereen is in de veronderstelling dat hij wel dood zal zijn en er zijn heel wat ‘vrijers’ die hun best doen om zijn plaats in te nemen. Penelope houdt de boot af. Zij denkt dat hij nog wel in leven is. Het ongeduld van al die mannen wordt op de proef gesteld en een van hen heeft een list bedacht om haar zover te krijgen met hem te trouwen.

Piraten moeten voor onrust zorgen en daarin slagen zij uitstekend. Zij gaan vermomd als mannen die afkomstig zijn van elders om de illusie te wekken dat het gevaar van buitenaf komt. Penelope en de vrouwen om haar heen ontdekken dat de vork wat anders in de steel zit. Wat volgt is een hevige interne machtsstrijd, maar ook de buitenwereld bemoeit zich ermee in de vorm van Orestes en Elektra. Zij zijn de kinderen van Klytaimnestra, die op de vlucht is nadat ze haar man heeft gedood. Ze vermoeden dat zij op Ithaka is. Het zorgt voor extra complicaties die Penelope niet kan gebruiken in deze roerige tijden.

Verhaal bevalt beter dan stijl

Hoewel Penelope in het grootste deel van Ithaka de centrale rol speelt, is dit boek niet naar haar vernoemd. Vermoedelijk is dat omdat de godin Hera de verteller is en een prominente rol heeft. Zij probeert haar invloed aan te wenden zonder dat het teveel opvalt, want als oppergod Zeus iets zou merken dan is het gedaan met haar vrijheid. Hera heeft een boeiende, vaak ironische vertelstem, een toon die zij geregeld afwisselt met betrokkenheid en emotie. Ook haar medegodinnen Athena en Artemis spelen een beslissende rol, daartoe aangespoord door Hera.

Het verhaal speelt zich af op twee niveaus: het menselijke en het goddelijke. Het is vooral dat laatste dat een mooie extra laag geeft aan dit verhaal.

Ithaka begint stroef ondanks dat het spel gelijk op de wagen is. De eerste hoofdstukken wisselen elkaar snel af, wat ook geldt voor de hoofdpersonen en de omgeving. Aan het begin introduceert North een overdaad aan personen, waarvan pas later duidelijk wordt wat hun betekenis is. Ook gebruikt North vooral in de eerste hoofdstukken onnodig veel beeldspraak die soms tenenkrommend is en niet aanspoort tot verder lezen. Het is dus even doorbijten, maar dan ontspint zich een zeer meeslepende geschiedenis, vol van onverwachte wendingen, intriges, verraad, loyaliteit en goddelijke bemoeienissen.

Een andere kanttekening die ik wel moet maken, is het ongenuanceerde beeld van mannen en vrouwen. Mannen zijn, op een enkele uitzondering na, slappelingen, verkrachters, verraders, luiwammesen en nog zo wat negatieve kwalificaties. Bij vrouwen is het beeld precies het tegenovergestelde daarvan.

Ondanks deze bedenkingen is Ithaka zeker de moeite waard, met als hoogtepunt de passage waarin Elektra de kruipers aan het hof van Penelope de mantel uitveegt. Het past mooi in de reeks van dergelijke hervertellingen van oude geschiedenissen.

Titel: Ithaka
Auteur: Claire North
Genre: Roman
Uitgever: Orlando
Uitgave datum: 2024
Uitvoering: Paperback
Pagina’s: 382
Vertaler(s): Saskia Peterzon-Kotte