Onderzoek wordt zelfonderzoek
Het is een periode waarin Monica Sabolo het zwaar heeft. In huis gaat van alles mis, ze leeft in onmin met haar onderbuurman en tot overmaat van ramp dreigt ze te worden opgezadeld met de schulden die haar vader tijdens zijn leven heeft opgebouwd en die volgens Zwitsers recht overgaan op de erfgenamen, zijzelf en haar broer. Ze is toe aan een nieuw boek. Gezien de omstandigheden moet het een gemakkelijk onderwerp worden. Het resultaat zal Een clandestien leven worden, met als aanleiding de moord in 1986 door Action Directe op Georges Besse, destijds topman van Renault.
Gemakkelijk onderwerp?
‘Ik ging over iets makkelijks en sensationeels schrijven, iets wat mijlenver van me af stond.’ Dat laatste blijkt een enorme vergissing. ‘Ik wist nog niet dat de jaren van Action Directe bestonden uit alles wat mij heeft gemaakt tot wie ik ben: geheimhouding, stilzwijgen en de weerklank van geweld.’
Ze gaat tijdens haar onderzoek naar deze extreemlinkse terreurgroep behoorlijk de diepte in. Zij weet zelfs in contact te komen met Hellyette, een inmiddels oude vrouw die destijds onderdeel was van die groep. Volgens haar zeggen was haar rol bescheiden, op de achtergrond. Via Hellyette ontmoet zij ook andere nog levende leden, die inmiddels al een flinke gevangenisstraf hebben uitgezeten. Ze vindt bij hen iets wat zij lang niet heeft gekend: geborgenheid.
Dat lijkt in eerste instantie vreemd. Dat is het toch niet. Het leven binnen die groep is het soort leven dat zij ook heeft geleid. Haar onderzoek naar Action Directe wordt daardoor ook steeds meer een vorm van zelfonderzoek. Zeker in haar geval is dat allerminst het gemakkelijke onderwerp waar Monica Sabolo behoefte aan had.
Met de titel Een clandestien leven heb ik wat moeite. Clandestien heeft meerdere betekenissen. Als dat op haarzelf zou slaan dan zou een uitleg als verborgen, verholen goed kunnen kloppen. Het clandestiene gaat natuurlijk ook op voor de leden van Action Directe, maar dan eerder in de betekenis van geheim, ongeoorloofd. Ook over haar vader zou je kunnen zeggen dat hij clandestien heeft geleefd: een leven vol geheimen. Toch zou je met recht kunnen beweren dat de titel op haarzelf slaat, maar Sabolo legt zelf de verbanden met de clandestiene levens van de anderen en dan is enkelvoud wel wat vreemd.
Alles overziend de moeite waard
Ook andere keuzes pakken niet heel goed uit en dan heb ik het met name over de proloog. Er zijn critici die zeggen dat je die net zo goed kunt overslaan. Voor een groot deel is dat in Een clandestien leven net zo. Er zijn enkele aanzetten tot wat verhaallijnen zouden kunnen worden, maar de meeste daarvan zijn aan het einde nog net zo los als aan het begin. Een halve pagina die zou gaan over “ik zit in een dip en die rotvader met zijn stiekeme gedoe” zou toereikend zijn. De rest is wel mooi beschreven, maar doet er voor het verhaal weinig toe.
Trek hieruit nou niet de conclusie dat Een clandestien leven geen goed boek zou zijn, want dan doe je het schromelijk tekort. Het is boeiend, goed geschreven en inhoudelijk heeft het genoeg te bieden. De opbouw is sterk. Afwisselend gaat het over haar onderzoek en wat zij allemaal naar boven weet te halen en over haarzelf, vanaf haar vroegste jeugd tot ongeveer de volwassenheid Naarmate het vordert krijgen sommige aspecten steeds meer raakvlakken.
Die verhaallijnen wisselt Sabolo af met overdenkingen en beschouwingen, waarbij vooral herinneringen en de waarde daarvan vaker terugkeren.
‘Een herinnering is niet de herinnering aan het tijdstip T waarop een gebeurtenis heeft plaatsgevonden, maar de herinnering aan de laatste keer dat de herinnering is opgekomen. Onze herinneringen zijn herinneringen van herinneringen van herinneringen.’
Het zal niet verrassen dat zij geregeld vraagtekens zet bij de waarde ervan, terecht.
Afgezien van de paar genoemde minpuntjes ben ik aangenaam verrast na deze kennismaking met Monica Sabolo. Mijn nieuwsgierigheid naar haar andere boeken is hiermee wel gewekt en dat gebeurt niet elke dag.
Literatuur
Tzara
2024
Harde kaft
304
Eef Gratama
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.