Een zomer van veranderingen
Van de meermaals bekroonde Jane Gardam verschijnen geregeld nieuwe vertalingen en dat is altijd iets om naar uit te zien. De laatste loot aan die stam is het oorspronkelijk in 2000 verschenen en onlangs in vertaling uitgebrachte Een lange zomer vrij.
Drie vriendinnen, drie verhalen
Op de haar kenmerkende bedaarde toon schrijft zij in Een lange zomer vrij over de wederwaardigheden van drie bevriende jonge vrouwen die op de drempel staan van volwassenheid. Zij hebben, ook tot hun eigen verrassing, te horen gekregen dat zij een staatsbeurs krijgen en dat zij zijn aangenomen bij in aanzien staande universiteiten. Grote veranderingen staan op stapel. Het suffe kuststadje in Yorkshire zullen zij moeten verruilen voor het leven in de grote stad.
De Duitse Jodin Lieselotte heeft in haar nog korte leven al meer grote veranderingen meegemaakt. Als kind is zij met een kindertransport aan de klauwen van de nazi’s ontkomen. Haar Duitse familie moest zij achterlaten en daarvan heeft niemand de oorlog overleefd. De andere twee, Hetty en Una, hebben tot dan een minder bewogen leven gehad. Die onschuld: “Ik heb een heerlijke oorlog gehad, dacht ze (Hetty)”, zal na die lange zomer verleden tijd zijn.
Ieder van hen beleeft die zomer anders. Lieselotte heeft een ver familielid in Amerika dat zij bezoekt. Zij kan daar blijven en een aanzienlijke nalatenschap tegemoet zien, maar de prijs die zij daarvoor moet betalen is heel hoog. Is het dat haar waard?
Una heeft een onstuimige zomer waarin zij kennismaakt met de mooie en lelijke kanten van de liefde. Hetty heeft, zo heeft zij zich ingebeeld, een forse leesachterstand en die wil zij zien in te halen op een afgelegen plek op het platteland. Bijkomend voordeel is dat zij moet zien los te raken van haar bemoeizieke moeder. Dat lukt, maar niet op een manier die zij zich gewenst zal hebben.
Mooie zinnen en interessante observaties
Je jeugd achterlaten en de stap naar volwassenheid zetten zijn, samen met loskomen van de omgeving waarin je bent opgegroeid, wel de belangrijkste thema’s in Een lange zomer vrij. Gardam werkt dat goed en met oog voor detail en omgeving uit. Het tempo ligt niet al te hoog, het kabbelt soms, maar juist als je denkt dat er wel wat schot in mag komen, brengt zij een zin die tot nadenken stemt. Bijvoorbeeld over Hetty:
“Ze had ontdekt dat de onbetwistbare liefde van haar ouders voor haar niet meer was dan een uitbreiding van hun liefde voor zichzelf”.
Of over Lieselotte:
“Lieselotte zat erbij als een homp ongerezen deeg”.
Ook op een andere manier is die kabbelende toon misleidend. Gardam is een kei in het scheppen van een sfeerbeeld en dat met een zin weer teniet te doen.
“Nog hoger, in een ijlere luchtstroom, dartelden wolkjes zo licht als kaasdoek. De zomer liep ten einde. Het was deze week op de kop af een jaar geleden dat de atoombom op Nagasaki viel”.
Dat soort ontnuchterende contrasten kom je vaker tegen, mits je goed bij de les blijft. Het zorgt voor de nodige scherpe randjes aan een verhaal dat soms gevaarlijk dicht tegen te sentimenteel aanleunt. Dat is iets wat Gardam niet zal laten gebeuren, daarvoor is zij een te vaardig schrijfster, zo bewijst zij maar weer eens in Een lange zomer vrij.
Literatuur
Cossee
2024
Paperback
368
Gerda Baardman, Kitty Pouwels
