Weemoedig relaas van een onvoltooid leven
De omslag van het boek De laatste hand van Wieslaw Mysliwski is illustratief voor de inhoud. Het is duidelijk herfst met de bijbehorende pasteltinten en met een donkere schaduw. De hoofdpersoon verkeert in de herfst van zijn leven. Een eenzame boom is prominent afgebeeld, op een kale vlakte, ver van een bos verwijderd. Het geeft de positie van de hoofdpersoon weer, omringd door soortgenoten en toch eenzaam. De boom telt enkele takken met vele kleine zijtakken, het verhaal is vergelijkbaar.
Zo veelzeggend is ook de titel De laatste hand. De hoofdpersoon, een geboren pokerspeler, heeft een adresboek in zijn hand dat hij tijdens zijn leven heeft gevuld met namen en adressen. Hij begint met de letter A met het doel om herinneringen op te halen aan zijn bijna vervlogen leven. Maar als het hem te vermoeiend wordt gaat hij naar een volgende letter.
Uiteindelijk is de alfabetische volgorde niet leidend. De anonieme hoofdpersoon associeert er lustig op los maar er zijn een paar namen en personen die veelvuldig voorkomen, de dikkere takken. Zijn moeder is belangrijk, zijn vader heeft hij nooit gekend. Maria, zijn eerste liefde, die hem brieven stuurt en hem haast smeekt om te antwoorden, doch tevergeefs. Hij beantwoordt geen enkele brief. De kleermaker Radzikowski die hem als leerling aanstelt maar bij wie zijn werk zich beperkt tot lostornen van kledingstukken. De schoenmaker Mateja, de man met wie hij vooral kaart speelt.
De hoofdpersoon heeft een onrustig leven achter zich. Verschillende, soms obscure, activiteiten hebben hem een zekere welstand bezorgd, maar rust heeft hij nooit kunnen vinden. Op een vaste woonplaats was hij altijd snel uitgekeken. Relaties heeft hij genoeg gehad, maar altijd kortstondig. Banden met mensen uit zijn verleden heeft hij verwaarloosd. Het geeft blijk van een innerlijke onrust die hem op latere leeftijd nog steeds parten speelt, een goede nachtrust is hem vreemd.
De terugblikken stemmen weemoedig. Vrijwel verloren gegane vaardigheden zoals de kleermakerij en schoenmakerij worden met liefde en met gevoel voor detail beschreven. De weemoed manifesteert zich ook in de treurnis over verloren en verwaarloosde relaties, vooral omdat het niet meer mogelijk blijkt dat gemis alsnog te herstellen. Als hij op zoekt gaat naar belangrijke personen uit zijn verleden zijn zij onvindbaar of overleden.
Zijn leven is onaf, een zoektocht naar iets wat hij niet heeft kunnen vinden, een aaneenschakeling van onvoltooide relaties Ook hier sluiten vorm en inhoud wonderbaarlijk goed op elkaar aan, getuige het laatste hoofdstuk.
Mysliwski heeft veel gevoel voor detail. De manier waarop hij de ambachten tot leven laat komen is illustratief. Je raakt als lezer vertrouwd met de schoenmakerij en de kleermakerij. Als bijvoorbeeld de naden van de broeken moeten worden losgetornd ruik je haast de urine van de oude mannen die de broek veel te lang hebben gedragen.
Zijn vertelstijl is tamelijk ongrijpbaar. Mysliwski associeert uitbundig, filosofeert er lustig op los en hij leidt je als het ware kriskras slingerend door het leven van de hoofdpersoon. Er zijn passages waarvan je je tijdens het lezen afvraagt waarom vertel je dit, waarom op deze plek of op deze wijze.
Dat valt allemaal op zijn plaats na voltooiing. Als je even de tijd neemt om De laatste hand rustig tot je door te laten dringen dan wordt het besef steeds groter dat je iets prachtigs in handen hebt gehad. Een prachtboek van een geboren verteller die een lichte toon weet te paren aan grote diepgang.
Roman
Querido
2016
Hardcover
540
Karol Lesman
Een man van middelbare leeftijd, een geboren pokerspeler, probeert zijn leven te bevatten aan de hand van zijn uit elkaar vallende, door een elastiek bijeengehouden adresboek vol visitekaartjes. Meanderend tussen heden en verleden, tussen dromen, herinneringen en observaties denkt hij ook terug aan enkele korte verhoudingen, maar vooral aan die ene grote emotionele ervaring, zijn liefde voor Maria. Zij is de enige die níét in zijn adresboek staat, haar adres kende ik vanbuiten. De laatste hand is een grootse en melancholische roman die tot nadenken stemt. Binnen een maand werden in Polen meer dan 70 000 exemplaren van De laatste hand verkocht.
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.