Thomas Mann als Pater familias – Margreet den Buurman

 

Afwezige, overheersende en selectieve tovenaar

Thomas Mann heeft veel geschreven. Over hem is ook veel geschreven en de stroom publicaties gaat maar door. In 2015 verscheen Thomas Mann als Pater familias waarin “Mann-specialist” Margreet den Buurman een kant van hem belicht die niet al te fraai is. Hij maakte onderscheid in de voorkeuren voor zijn zes kinderen en stak dat niet onder stoelen of banken. In dit boek besteedt de auteur vooral aandacht aan de relatie met de kinderen die het met (heel wat) minder vaderlijke genegenheid moesten doen dan zijn twee oogappels.

Voorkeuren en verwachtingspatronen

Waarmee meteen één van de aspecten van zijn vaderschap is genoemd. Thomas Mann had een duidelijke voorkeur voor zijn oudste, dochter Erika, en nakomeling Elisabeth. Met zijn drie zoons heeft hij een moeizame relatie gehad, evenals met dochter Monika.
Laatstgenoemde was circa acht jaar de jongste van de vier kinderen. In die tijd was zij wel geliefd maar dat veranderde toen zij, na de geboorte van de twee nakomelingen, niet meer de jongste was. Langzaam veranderde haar positie in het gezin naar die van een buitenstaander, een rol die zij de rest van haar leven min of meer heeft vervuld, en misschien wel heeft gekoesterd.

De drie zoons hadden te maken met de torenhoge verwachtingen van Thomas. In die periode lag het voor de hand dat van de meisjes niet veel bijzonders werd verwacht. Wat niet wil zeggen dat de dochters niet de behoefte hadden om zich te ontplooien, integendeel. De jongens hadden enorm veel last van de reputatie van hun vader, de tovenaar, de Nobelprijswinnaar, maar ook van de hoge eisen die Thomas Mann zelf aan hen stelde. Wat zij ook deden, het was in zijn ogen vaak niet goed genoeg.
Over alles wat zij deden hing zijn schaduw. Dat is lastig bloeien.

IJdel en weinig empathisch

Thomas Mann was ook nogal ijdel. Zijn verjaardagen, zijn successen, het werd allemaal breed uitgemeten. Alleen op gepaste tijden was er een soort quality-time, maar het bleef oppervlakkig. Over gevoelens werd niet of nauwelijks gesproken, homoseksualiteit was een taboe. Het resulteerde in depressies en verslavingen, iets waar de familie Mann toch al veel mee te kampen had.

Illustratief is hetgeen gebeurde na de zelfmoord van zoon Klaus in 1949. Zijn ouders woonden de begrafenis niet bij want zij waren op lezingentournee. Klaus krijgt postuum allerlei verwijten naar zijn hoofd geslingerd en hij komt sindsdien ook nauwelijks meer voor in de brieven en dagboeken. Diens graf bezoekt Thomas niet.

Hieruit rijst een niet zo fraai beeld op dat wel enige nuance behoeft. In die periode was het vrij gebruikelijk dat vaders zich afzijdig hielden, zich nauwelijks bemoeiden met de opvoeding en desondanks een overheersende rol hadden.
Toch hebben de kinderen ook voordeel gehad van de reputatie van hun vader. Zijn naam was vaak een sleutel die poorten kon openen die voor anderen gesloten bleven. In materieel opzicht hebben zij weinig te klagen gehad. Helaas bleek dat niet in alle gevallen voldoende compensatie te bieden voor het gebrek aan warmte en vaderliefde.

Goed uitgewerkt, prettig leesbaar

Margreet den Buurman heeft een en ander fraai uitgediept en uitgewerkt. Achterin is een uitgebreide lijst te vinden van geraadpleegde literatuur. Daarnaast is er een summiere chronologische levensloop te vinden van de drie kinderen die de meeste aandacht in dit boek krijgen: Golo, Monika en Michael. Het leest makkelijk, het is een levendig relaas geworden, waarin tekst is afgewisseld met beeldmateriaal.

In Thomas Mann als Pater familias komt de grote auteur er als familieman niet erg genadig vanaf. De auteur is desondanks niet heel scherp in haar bewoordingen, geregeld vergoelijkend mede door een en ander in de context van die tijd en omstandigheden te plaatsen. Maar goed, Thomas Mann heeft de wereld dan ook bijzonder veel moois nagelaten en dat is toch waar het voor de liefhebber uiteindelijk om draait.

Thomas Mann als Pater familias
Margreet den Buurman
Non-fictie, biografie
Aspekt
2015
Paperback
207
9789461535153
Share

2 gedachten over “Thomas Mann als Pater familias – Margreet den Buurman”

  1. Jan, Britta Bohler (met Umlaut!) heeft ook een fantastisch boek over Thomas Mann geschreven. Titel: De Beslissing. Een paar dagen uit het leven van Thomas Mann wanneer hij moet beslissen of hij voorgoed Duitsland gaat verlaten ttv opkomst van Hitler. Echt prima boek.

    Beantwoorden

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.