Provocerend en tragisch
De verrader van Paul Beatty stond al een tijdje op mijn verlanglijst. Als je als eerste Amerikaanse schrijver de Man Booker Prize weet te winnen, toch een gesloten bastion, moet er wel iets bijzonders aan de hand zijn. Dat is ook zo. Het is een prachtige satire, lekker provocerend. De tragische ondertoon, die van het alledaagse racisme in de Verenigde Staten, maken het tot een ge(s)laagd boek.
Flaptekst
Welkom in Dickens, Californië, een getto aan de zuidelijke rand van Los Angeles. Een armoedig plaatsje. Zo armoedig dat men het bestaan ervan uit schaamte verbergt – letterlijk, want de staat Californië besluit het getto niet langer op de kaart te zetten. Vlak voordat die beslissing wordt genomen, wordt de vader van de Afro-Amerikaanse ik-figuur, die de achternaam Me draagt, na een woordenwisseling met de politie doodgeschoten. De hoofdpersoon besluit zijn woede en frustratie in te zetten – niet om de moord op zijn vader te wreken, maar om het onrecht dat zijn woonplaats is aangedaan recht te zetten. Me krijgt een briljante ingeving: het ‘resegregeren’ van Dickens. Aanvankelijk is het een groot succes, maar het plan dreigt te mislukken als blanke leerlingen toegang eisen tot een gesegregeerde school. Me raakt verwikkeld in een enorme rechtszaak: Me versus de Verenigde Staten van Amerika.
Mijn indruk
Beatty vindt zichzelf geen geboren schrijver. Tijdens de opleiding creative writing zei de ene docent dat hij er maar beter mee kon ophouden. Een andere die wat meer vertrouwen in hem had adviseerde hem vol te houden. Hij ging de kant op van de slam poetry en dat is te merken aan het ritme van De verrader. Hij was lang een auteur in de marge en ook dit boek is aanvankelijk door heel wat uitgevers geweigerd. Een kleine uitgeverij durfde het aan en met succes.
De verrader is een boek waar je aan moet wennen. Dat betreft niet zozeer de inhoud als wel de manier van vertellen. Het heeft een ritme dat de een zal liggen en de ander niet. Het is geen allemansvriend. Mij kostte het ook even en toen ik het gevoel te pakken had liet het ook niet meer los.
Het gaat om een omgekeerde vorm van segregatie, zie de flaptekst. Het begint met een ingeving om midden op de acht kilometer wegen die om het plaatsje heen liggen een ononderbroken streep te verven. Daarbinnen is het gebied voor de zwarten, witten zijn niet welkom. Dat wordt ver doorgevoerd, tot winkels, openbaar vervoer en scholen aan toe. Stel je een school voor waar witte kinderen niet welkom zijn. Het is de wereld op zijn kop. Uiteraard leidt dat tot allerlei verwikkelingen.
Het is satire op zijn best. Beatty is niet bewust op zoek naar een vorm van humor volgens zijn zeggen. Het overkomt hem. De verrader is doorspekt met humor, hoewel niet altijd meteen als zodanig herkenbaar. Daar doorheen klinkt altijd die schrille ondertoon van het dagelijkse racisme. Het is er altijd en overal en het went nooit. Beatty heeft er niet op de geijkte manier een aanklacht tegen geschreven. Door te kiezen voor de omkering van de werkelijkheid slaagt hij op briljante wijze in zijn missie.
Een ding kun je hem niet nageven: zelfkennis. Hij zegt geen geboren schrijver te zijn, noch iemand die bewust op zoek is naar humor. De verrader is het bewijs van het tegendeel.
Literatuur
Prometheus
2017
Paperback
303
Gerda Baardman, Bart Gravendaal
9789044633085
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.