Boeiende geschiedenis
De Nederlandse titel, Hilma af Klint en haar salon op vrijdagavond door Sofia Lundberg, Alyson Richman en M.J. Rose is enigszins misleidend. De originele titel The Friday Night Club: A Novel of Artist Hilma af Klint and Her Creative Circle doet meer recht aan de verhoudingen van de Fem (Zweeds voor vijf) vrouwen die ruim 450 vrijdagavonden achter elkaar bijeenkwamen. Het was een collectief dat aanvankelijk een occulte insteek had, maar waarvan het accent gaandeweg verschoof naar de schilderkunst.
Occultisme en schilderkunst
Dat is niet gek. De vijf vrouwen schilderden, enkele van hen waren lid van de Academie, ofwel schreven over kunst dan wel hadden er interesse in. Ze leerden elkaar kennen op een mislukte avond van het Edelweissgenootschap. Mathilda Nilsson nam daarop het initiatief om in kleiner comité bij elkaar te komen (niet Hilma af Klint zoals de achterflap ten onrechte vermeldt). Doel: in contact komen met de geesten. Vooral Hilma af Klint toonde grote interesse, zij hoopte op die manier in contact te komen met haar zus die twintig jaar eerder was overleden.
Wat daarna gebeurde vraagt wel wat welwillendheid / “suspension of disbelief” van de lezer. Ze legden contact met het hiernamaals, Sigrid fungeerde als medium en Cornelia Cederberg gaf zich helemaal over en tekende als ware zij bezeten allerlei figuren en patronen. Als je erin slaagt om de scepsis opzij te zetten, volgt een interessante ontwikkeling. Hilma zag voor zich wat het vervolg moest zijn. Zij wurmde zich langzaamaan in de rol van spil van het gezelschap, wat niet bij iedereen goed viel.
Het resultaat mocht er zijn, dat zagen zij ook wel in. Maar Hilma wilde niet haar naam op de doeken zetten, het was een collectieve prestatie. Dat zou later nog tot problemen leiden. In de hedendaagse kunstwereld geldt een signatuur als een soort certificaat van echtheid.
Wat zij deden was niet zonder gevaar. Occultisme was verdacht, net als vijf vrouwen, van wie enkele ongetrouwd, die elkaar wekelijks treffen zonder pottenkijkers. Daarbij kwam dat Hilma last had van een stalker die iets van haar in bezit had dat haar grote schade kon berokkenen. Spanning genoeg.
Prachtig inkijkje in de wereld van een curator
In Hilma af Klint worden deze hoofdstukken afgewisseld met onderlinge correspondentie, dat bevat aardige toevoegingen en met twee verhaallijnen die zich in het heden afspelen. Centraal daarin staat Eben Elliott, curator van het Guggenheim in New York. Hij wil het werk dat aan Hilma wordt toegeschreven, exposeren. Fascinerend, je krijgt daarin een heel goed beeld van de moeite die men zich moet getroosten om zoiets voor elkaar te boksen.
Financiering en sponsoring voor elkaar krijgen is een hele uitdaging. Het werk verzamelen en daaruit een selectie maken eveneens, waarbij de instemming van de erven ook niet zomaar is verkregen. Als curator moet je ook instaan voor de echtheid en daar stuit Elliott op problemen. De werken zijn niet gesigneerd, de familie vertikt het om röntgenfoto’s te laten maken en er is twijfel over de rol en inbreng van de andere dames en de documentatie vertoont hiaten.
Tot zover goed
Deze tussenkop suggereert dat er een zwakte in zit en dat is ook zo. Dat is de andere verhaallijn met Elliott in de hoofdrol. Tussen alle interessante bedrijven door heeft Elliott te maken met een mislukte relatie waar hij na acht jaar nog niet overheen is. Laat die vrouw nou toevallig zijn pad kruisen als zij ook interesse heeft in het werk van Hilma af Klint. Dat kan, maar hoe deze relatie zich verder ontwikkelt en uiteindelijk leidt tot een drakerig, tranentrekkend einde doet veel af aan alle goeds dat dit boek te bieden heeft.
Als je daar overheen kunt stappen dan houd je een in meerdere opzichten fascinerend boek over. Ik heb het dan over de boeiende ontstaansgeschiedenis van het werk van deze baanbrekende kunstenaar, de strijd die zij en de andere dames moesten leveren om erkenning te krijgen en de maatschappelijke status van vrouwen die in die tijd nauwelijks voor vol werden aangezien.
Ook de blik achter de schermen van de museale wereld is zeer de moeite waard. Het laat je toch ook op een andere manier kijken naar exposities als je weet hoeveel inspanning zoiets kost. Jammer van die al te sentimentele uitstap, maar verder is Hilma af Klint als boek zeer de moeite waard, net zoals zij dat als kunstenares is geweest, al dan niet in samenwerking met de andere leden van dat collectief.
Roman
Orlando
2023
Paperback
302
Janine van der Kooij
9789083335827
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.