Bering en ontbering
De naam Bering slaat enerzijds op de naam van de leider van de expeditie waarover Tussen Kamtsjatka en Alaska gaat. Anderzijds gaat het over het naar hem vernoemde eiland waar hij stierf. Hij was daar met een deel van de bemanning, inclusief Georg Wilhelm Steller, de auteur van dit boek, gestrand tijdens deze expeditie en overleefde het niet. Ontbering heeft slechts een betekenis, een term die nauwelijks de lading dekt als het gaat om wat overlevende bemanningsleden te verduren hadden tijdens hun verblijf op dat eiland.
De Tweede Kamtsjatka-expeditie
Eerlijk gezegd deed de naam Georg Wilhelm Steller geen lampje branden. Mogelijk heb ik de naam wel een keer voorbij horen of zien komen, maar ik heb er geen actieve herinneringen aan. Toch is het een man die als natuurhistorisch onderzoeker een grote naam heeft en die men schaart in het rijtje Darwin, von Humboldt en Wallace, mij wel bekende grote namen. Hij was geboren in Duitsland in 1709 en stierf in Rusland in 1746. Oud is hij niet geworden. Als Duits geleerde was hij in Russische dienst, andere tijden inderdaad.
De Russische keizer had bevolen om voor de tweede keer een expeditie te verzorgen met als doel om landen boven Kamtsjatka te verkennen. Het zou de Tweede Kamtsjatka-expeditie gaan heten. Meer gericht wilde men de bevindingen van de eerste expeditie uitbouwen, onder meer om duidelijk te krijgen hoe ver of dichtbij Amerika lag. Bering had de leiding van deze expeditie en door zijn bemoeienis kon Steller mee om onderzoek te verrichten op zijn terrein.
De reis verliep moeilijk. Twee schepen vertrokken, maar al snel raakten zij elkaar kwijt. De omstandigheden op zee waren soms bar en boos en vooral de watervoorraad slonk te snel. Toen ze land in zicht kregen, waren ze in Alaska beland zo bleek later. Steller kreeg een paar uur om zijn werk te doen, waarna ze weer vertrokken. Na een tijdje was men vrijwel door de voorraad water heen, veel bemanningsleden kregen last van scheurbuik, heel wat van hen overleden en tot overmaat van ramp werd het weer alleen maar slechter. Zodra de mogelijkheid zich voordeed, besloot men aan land te gaan. Doorgaan was onverantwoord.
Overleven op Bering
Het bleek een onbekend en niet door mensen bewoond eiland. Het was er ijzig koud, de sneeuwstormen waren verschrikkelijk en de enige manier om de winter door te komen, was door diepe kuilen te graven en daar een soort van huis van te maken. Intussen hadden ze te maken met opdringerige dieren, met name de brutale poolvossen. Uit hun gedrag maakte Steller op dat de dieren nooit in aanraking met mensen waren geweest, ze gedroegen zich volkomen vrij en natuurlijk.
Voor hem was dat een mooie gelegenheid om zijn kennis uit te bouwen, maar overleven kwam op de eerste plaats. Het was met name aan zijn improvisatievermogen te danken dat een groot deel van de bemanning het wist te overleven. Onder hen niet Bering, hij was al op leeftijd en was te verzwakt om enige kans te maken. Nadat men erin was geslaagd een zeewaardig schip te bouwen van de restanten van het oorspronkelijke schip kon men het eiland verlaten.
Fascinerend!
Tussen Kamtsjatka en Alaska is om meerdere redenen bijzonder fascinerend. Een expeditie was niet zomaar opgetuigd, hieraan ging jarenlange voorbereiding vooraf. Met een beetje pech zou al die inspanning in korte tijd voor niets kunnen blijken, een flink risico op mislukking was er altijd.
Ook de menselijke verhoudingen zijn bijzonder interessant. De mensen met de grootste mond drukten telkens hun zin door, zelfs als hun beslissingen in het verleden niet goed hadden uitgepakt. Naar de mensen die nadachten en wel hun verstand gebruikten, zoals Steller, werd pas geluisterd toen het niet anders meer kon (waar kennen we dat toch van?).
Steller beschrijft het barre leven op het eiland Bering, zoals het zou gaan heten, op indringende wijze. Degenen die ten onrechte een beeld hebben van valse romantiek als zij over ontdekkingsreizen horen of zien, zullen worden ontnuchterd. Het is hels, niets romantisch aan.
Er is nog veel meer uit dit boek te halen, maar belangrijke ontdekkingen mogen niet onbenoemd blijven. Steller heeft verschillende diersoorten voor het eerst beschreven en een enkele meteen ook voor het laatst, want de mens. Denk hierbij aan Stellers zeearend, Stellers eider, Stellerzeeleeuw en Stellers zeekoe.
Uit dagboeken en brieven van Steller, zijn fragmenten van beschrijving van zeezoogdieren en passages uit andere boeken heeft vertaler, schrijver van het uitgebreide nawoord, docent Latijn en fanatiek vogelaar Mark Nieuwenhuis een bijzonder fascinerend boek samengesteld!
Non-fictie
Noordboek
2023
Paperback
223
Mark Nieuwenhuis
9789464710809
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.