Vogelvlucht – Scott Weidensaul

 

Hinkend op twee gedachten

De periodieke vogeltrek is een van de meest fascinerende en tegelijk een van de minst begrepen fenomenen. De wetenschap heeft op dat terrein in de afgelopen decennia grote sprongen gemaakt, maar er is nog steeds meer niet dan wel bekend. In Vogelvlucht licht Scott Weidensaul, die zijn sporen als natuurhistoricus en als schrijver op dat vakgebied heeft verdiend, een tipje van de sluier op. Daarnaast beschrijft hij de ingrijpende gevolgen van menselijk handelen en nalaten.

Wetenschappelijke ontwikkelingen

Vogelvlucht hinkt op twee gedachten. Enerzijds laat Weidensaul zien hoe de wetenschap zich heeft ontwikkeld. In de afgelopen decennia is het een stuk gemakkelijker geworden om kennis te vergaren over de vogeltrek. Dat komt vooral doordat de apparatuur waarmee vogels kunnen worden gevolgd veel kleiner en lichter is geworden. Er zijn zendertjes van hooguit enkele grammen en daarmee is het mogelijk om ook kleinere soorten te volgen. Daarnaast is de kwaliteit daarvan sterk verbeterd.

Weidensaul laat van een aantal soorten zien wat dat met de kennis heeft gedaan. Een aantal zaken was al min of meer bekend. Vogels vreten zich vol voordat ze op trek gaan, opvetten noemt hij dat. Dat is hard nodig om de lange reis te kunnen volbrengen, ook omdat er vaak maar weinig mogelijkheden zijn om onderweg te pauzeren en dat wordt er niet beter op. Er is gebrek aan rustplaatsen en aan voldoende voedsel. De vogellichamen zijn na die reis uitgeteerd, het vet is op en zelfs spieren zijn in massa afgenomen.

Het is vooral de kennis over pleisterplaatsen, vluchtroutes en tijdstippen die veel groter is geworden. Hiervan beschrijft hij een aantal op uitvoerige wijze. Niet alles hiervan spreekt tot de verbeelding, maar in grote lijnen is dat wel hoogst interessant en informatief.

Persoonlijke kruistocht

Vooropgesteld: ik acht zijn doelen heel legitiem en begrijpelijk. In de inleiding van Vogelvlucht schrijft Weidensaul:

“Voor mij is dit een heel persoonlijke kruistocht geworden, net als voor veel mannen en vrouwen die trekvogels bestuderen en beschermen: het idee van een wereld zonder die epische vogelmigraties is gewoon te armzalig en te droevig om zelfs maar aan te denken.”

Zonder het boek te hebben gelezen kun je voorvoelen waar dit over gaat: de veranderende wereld, opwarmend klimaat, grotere en soms onoverbrugbare hindernissen waar de vogels mee te maken krijgen. Veel soorten hebben het moeilijk om de trektocht te voltooien, sommige soorten zijn daardoor in aantal gedecimeerd, anderen hebben zich juist aardig weten aan te passen. Uit die passages spreekt veel vrees voor de toekomst en maar af en toe een flintertje hoop.

Het is begrijpelijk dat hij dit zo nadrukkelijk onder de aandacht brengt, zijn zorgen hierover zijn terecht. De mens is hiervan met afstand de voornaamste oorzaak en is ook de enige diersoort die hieraan iets kan doen. Het gebeurt ook wel, maar het lijkt te weinig en te laat. De tijd zal het leren.

Iets te weinig diepgang

Of het een goede keuze is om beide in een boek te stoppen moet iedereen voor zichzelf uitmaken. Naar mijn mening komen hierdoor beide doelstellingen enerzijds te weinig uit de verf, anderzijds zijn zij wel complementair. Het wetenschappelijke gedeelte is, hoe interessant en informatief ook, vrij licht. Het zijn veel boeiende weetjes, maar met weinig diepgang. Over het waarom van de vogeltrek kom je weinig te weten, over het hoe wel heel wat. En waarom lukt het sommige soorten wel om zich aan te passen en andere niet? Hier had een verwijzing naar en uitwerking van ‘survival of the fittest’ voor de hand gelegen.

Het pamfletachtige aspect, laat ik het zo maar noemen, mist kracht door deze opzet. De ernst van de situatie komt aan bod, maar dat wordt vaak gevolgd door minimale hoopgevende ontwikkelingen.

Een ander aspect wat Vogelvlucht minder interessant maakt dan het zou kunnen zijn is dat Weidensaul soms net even teveel over zichzelf en zijn belevenissen schrijft. Op sommige plaatsen staat hij net even te nadrukkelijk in beeld.

Toch overheerst het positieve gevoel. Vogelvlucht bevat veel wetenswaardigheden. Dat Weidensaul zich druk maakt over allerlei zaken die een gevaar vormen voor vogels en uiteindelijk ook andere levende wezens is heel begrijpelijk. De beide aspecten hadden apart weliswaar meer diepgang verdiend, maar zij horen wel bij elkaar. Dat maakt het toch tot een waardevol geheel.

Vogelvlucht
Scott Weidensaul
Non-fictie
Nieuw Amsterdam
2022
Hardcover
416
Rob de Ridder
9789046829332
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.