Smaakt naar meer!
En weer een schrijver van wie ik al langere tijd een boek wilde lezen. Het is de Portugees António Lobo Antunes en het boek heet Voor wie in het donker op mij wacht. Ik had nauwelijks een idee van wat ik ervan moest verwachten. Dat hij sterk is het beschrijven van een onophoudelijke stroom van gedachten had ik wel meegekregen. Het blijkt een vreemd en tegelijk heel bijzonder boek, een bijzondere leeservaring waarin die manier van vertellen tot het uiterste is doorgevoerd.
Inhoud
De 79-jarige Celeste leidt aan alzheimer en is overgeleverd aan de zorg van een oudere vrouw en de neef van haar tweede echtgenoot. Die heeft ooit beloofd voor haar te zorgen, maar probeert nu onder zijn verantwoordelijkheid uit te komen. Hoewel het spreken haar steeds slechter vergaat, probeert ze haar herinneringen vast te houden – haar jeugd in de Algarve, haar jaren als actrice en haar twee huwelijken. Als actrice verplaatst ze zich bovendien voortdurend in de mensen die haar omringen en verzint ze levens voor hen. Het moment van opname in een verzorgingstehuis wordt door haar steeds maar uitgesteld, totdat het onvermijdelijke gebeurt.
Mijn indruk
Lastig om er een verhaal van te maken
Dat het spreken haar steeds slechter vergaat is te voorzichtig uitgedrukt. Celeste praat niet meer. Zij is wel in staat om te horen en te begrijpen wat er tegen haar wordt gezegd. Als lezer krijg je dat op indirecte wijze mee, de communicatie is eenrichtingsverkeer. Voor wie in het donker op mij wacht bestaat vooral uit haar warrige en op ongecontroleerde wijze alle kanten op schietende herinneringen en gedachten.
Stel je een levensgeschiedenis voor dat geordend op papier is gezet en dat een paar honderd pagina’s omvat. Knip die tekst lukraak in grotere en vooral veel kleinere stukken en gooi alles door elkaar. Meng daar de teksten doorheen van de personen die haar verzorgen, zet het op papier en dan is dit het resultaat.
Voor wie in het donker op mij wacht bestaat uit een proloog en drie delen. De eerste twee delen lukt het nog wel om er een verhaal van te maken. Het kost moeite, je moet er behoorlijk je best voor doen, maar het is te doen. Het derde deel is pas echt chaotisch. Zonder kennis van het voorafgaande is er nauwelijks wat van te maken. Het is illustratief voor de geestelijke aftakeling van Celeste.
De beloning is het waard
Zoals gezegd, het is te doen. Als je het op een rijtje weet te krijgen dan krijg je een goed beeld van het interessante leven dat deze dame heeft geleid. Je leest over haar ontwikkeling, de mannen in haar leven en haar loopbaan als actrice. Die begon bijzonder: zij kon een onbelangrijke bijrol krijgen, mits zij zich lichamelijk overgaf aan de filmdirecteur. Dat ging zo nog even verder, maar toen de volgende hoopvolle actrice haar plaats innam was het met haar loopbaan ook gedaan.
Wat bij de inhoud staat gebeurt inderdaad vaak: Celeste maakt in haar hoofd levensverhalen van de paar personen die haar nog omringen. Dat is heel sterk gedaan!
Namen kom je nauwelijks tegen en dat is een opvallende manier van vertellen. De twee personen die zij het meest ziet noemt zij de ‘dame op leeftijd’ en ‘de neef van haar man’. Dat leidt tot heel vervreemdende passages als:
“…de vrouw van de neef van mijn man meer halskettingen, meer armbanden, ze schudde haar hoofd om haar oorringen meer te laten glanzen en die glansden ook meer in het licht van het plafond, de sigarenboer terwijl hij ernaar keek
‘Wat zou ik daar graag een zoentje geven’
en een klaterend lachje van de vrouw van de neef van mijn man als antwoord, zo’n lachje dat alweer weg is nog voordat het uit de mond komt, de neef van de vrouw van mijn man tegen de vrouw van de neef van mijn man…”
Enzovoort.
Stijl en humor
Stilistisch valt er genoeg te genieten. Een voorbeeld:
“wanneer ik als kind griep of zoiets had, legden zij me op de bergkam tussen de twee kuilen in het matras en dan gleed ik als een pakje hoest en koorts afwisselend naar rechts en naar links”
Tussendoor valt er ook wel wat te lachen. Frequent terugkerende (foute) grappen, bijvoorbeeld over de kont van de apothekeres en bijdehante opmerkingen.
Haar vader hield er een minnares op na en dacht dat het niet opviel. Hij moest een smoes verzinnen om op zondag weg te kunnen en verzint een biljarttoernooi.
“Nog drie dagen, hij trok fluitend zijn jas uit, hing hem over de rugleuning van een stoel en liet mijn moeder weten
‘Zondag hebben wij een biljarttoernooi op de club’
en reageerde niet op haar ironische opmerking
‘Kan je keu dat wel aan?’”
Het moge duidelijk zijn. Voor wie in het donker op mij wacht heeft mij overtuigd. Het zal zeker niet hierbij blijven als het om António Lobo Antunes gaat.
Ten slotte: ik neem mijn hoed af voor vertaler Harrie Lemmens. Het lijkt mij dat je als vertaler nog weleens geholpen wordt door een logisch verhaalstructuur waarop je kunt terugvallen als het even moeilijk is. Dat kon hij niet en het lijkt mij dat vertalen van een boek als dit een hele uitdaging is en voor zover ik dat kan beoordelen is hij daarin uitstekend geslaagd.
Literatuur
Ambo|Anthos
2018
Hardcover
370
Harrie Lemmens
9789026341311
Ontdek meer van JKleest
Abonneer je om de nieuwste berichten in je inbox te ontvangen.
Dankzij uw enthousiaste recensie leg ik ‘Voor wie in het donker op mij wacht’ op de stapel te lezen boeken.
Mooi, alvast veel plezier gewenst!