Het jaar van magisch denken – Joan Didion

 

De kilte maskeert het verdriet

“Het leven verandert snel.
Het leven verandert van het ene op het andere moment.
Je gaat aan tafel en het leven dat je kent houdt op.
De kwestie van het zelfmedelijden.”

Zo begint Het jaar van magisch denken door Joan Didion. Het is het verslag van het eerste jaar na de plotselinge dood van haar man, John Dunne, op 30 december 2003.

Plotselinge dood

Die tragische gebeurtenis doet zich voor in een periode dat het echtpaar al het nodige te verstouwen heeft. Wat begon als een onschuldig griepje bij hun dochter Quintana Roo werd een longontsteking. Zo ernstig dat ze vanaf 25 december in coma op de intensive care belandde.
Eenmaal thuis van het ziekenhuisbezoek steken ze het haardvuur aan en Joan bereidt de maaltijd. Hun gesprek valt ineens stil:

“John was aan het praten, en toen niet meer.”

In eerste instantie denkt ze aan een flauwe grap, “Niet doen”, zei ze nog. Het was geen grap. Een hartstilstand.

Greep op de gebeurtenissen

Dan begint voor Joan Didion Het jaar van magisch denken. Het is haar manier om aan te geven dat haar overkomt wat zovelen in die situatie overkomt: onvermogen om te accepteren dat iemand voor altijd uit je leven is verdwenen. Ze gaat naar plekken en verwacht dat hij gewoon naast haar staat. Kleding bewaart ze omdat hij het misschien nog kan gebruiken.
Aan rouwen komt zij niet echt toe. Na enkele weken is haar dochter hersteld en kan de revalidatie beginnen. Dan slaat het noodlot nog eens toe: op het vliegveld zakt Quintana in elkaar: een hersenbloeding. Mogelijk dat de voorgeschreven bloedverdunners hiervan de oorzaak zijn. Weer begint een periode van onzekerheid en angst voor een nu wel fatale afloop. Wonder boven wonder herstelt Quintana weer.

Joan’s manier om greep op de gebeurtenissen te krijgen is misschien bijzonder. Ze wil elk detail weten over die fatale avond, ze wil van seconde tot seconde weten wat er is gebeurd. Ze verdiept zich in medische details, wil weten wat haar dochter is overkomen en wat haar te wachten staat. Ratio die de emotie buitensluit.

Het lijkt kil en zakelijk

Zo oogt het. Didion beschrijft dat jaar in detail. Ze deelt de mooie momenten, de herinneringen, de ruzies, de plaatsen waar zij samen zijn geweest. Dat doet zij ogenschijnlijk op een nogal afstandelijke manier. Alsof zij het rouwproces van een ander beschrijft, zonder emoties toe te laten. “De kwestie van het zelfmedelijden.”
Tussen de regels door lees je een heel ander verhaal. Didion rijdt met een grote boog om de plekken met dierbare herinneringen heen. Ze leeft alsof ze in een roes verkeert: veel doet ze op de automatische piloot, doet dingen onbewust. Ze weet vaak niet eens meer dat ze iets heeft gedaan, waar ze is geweest. Haar verdriet is er wel degelijk maar toont ze meestal niet expliciet, op enkele zinnen na:

”Ik weet niet meer hoe vaak ik plotseling verblind door tranen achter het stuur zat.”

De ellende is dan nog niet voorbij

Het jaar van magisch denken eindigt op het moment dat ze erbij stilstaat dat ze voor het eerst dingen zal doen die ze een jaar geleden niet met John deed. Op 31 december 2004: “John heeft deze dag een jaar geleden niet gezien.”

Intussen zijn we aan het aan het einde gekomen van een indrukwekkend verslag van een immens zware tijd. Gek genoeg is het niet een verslag dat bezwijkt onder somberheid. Juist omdat ze het in zekere zin zakelijk houdt en bij tijden de herinneringen op een luchtige manier beschrijft, soms doorspekt met wat humor, is het goed te verteren.
Didion weet alleen niet hoe te eindigen.

“Terwijl ik dit schrijf besef ik dat ik dit verhaal niet af wil maken.
Ik wilde het jaar ook niet afmaken.
De gekte wijkt, maar maakt geen plaats voor helderheid.
Ik ben op zoek naar een ontknoping, maar vindt er geen.”

Toch stopt ze met haar relaas. Want wat Joan Didion inmiddels wel weet, maar de lezer niet omdat zij dat buiten dit boek houdt: enkele maanden later overlijdt Quintana alsnog.

Het jaar van magisch denken
Joan Didion
Non-fictie, biografie
Prometheus
2006
Hardcover
204
Christien Jonkheer
9789044608366
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.