Hemel en hel – Jón Kalman Stefánsson

IJskoude hel

Het heeft even geduurd voordat Jón Kalman Stefánsson zich voltijds met schrijven bezig kon houden. Hij heeft op verschillende plaatsen in IJsland gewoond, onderbroken door een paar jaar in Denemarken. Zijn studie literatuur heeft hij niet voltooid en hij heeft een trits aan baantjes gehad, van alles en nog wat. Toen hij eenmaal op stoom was gekomen bleek er geen houden meer aan en groeide hij uit tot een van de grootste auteurs van IJsland. Hemel en hel, het eerste deel van de gelijknamige trilogie, is mijn kennismaking met hem.

Veelzeggende titels

De hoofdpersoon is een naamloze jonge man. Hij is goed bevriend met Bárdur, met wie hij de liefde voor literatuur gemeen heeft. Dat was heel uitzonderlijk in een wereld die vooral bestond uit ruwe (zee)bonken, levend van de visserij. Stefánsson heeft ook in de visindustrie gewerkt en kent die wereld van binnenuit. Hemel en hel begint als de twee mannen aan het werk moeten. Midden in de nacht zal het sein worden gegeven dat aangeeft dat de vissersschepen erop uit mogen. De literatuur zal even moeten wachten.

De titel van het boek dat hen nu bezighoudt blijkt omineus: Paradise lost van Milton. Ook de titel Hemel en hel blijkt veelzeggend. Bárdur wil nog snel even wat lezen in zijn boek, het neemt hem helemaal in beslag. Dat komt hem duur te staan als hij zijn waterdichte anorak vergeet. Eenmaal buitengaats slaat het weer snel om; het gaat stormen en het wordt ijskoud. In korte tijd raakt hij doorweekt en krijgt hij een jas van ijs. Ondanks zijn dappere pogingen om warm te blijven legt hij het loodje. Eenmaal terug aan land, wat gezien het onstuimige weer en met een man minder geen sinecure is, neemt de naamloze jongen zich voor om het boek terug te brengen bij de eigenaar. Doorleven heeft voor hem weinig zin, hij hoeft niet zo nodig meer, maar eerst moet dat boek terug. Het loopt even anders.

Sterke sfeertekening, stilistisch wisselend

De sfeer in het IJsland van de 19e eeuw zet Stefánsson overtuigend neer. De intense vriendschap tussen de twee mannen, de naamloze jongen en de getrouwde Bárdur eindigt op bijzonder pijnlijke wijze. De jongen ziet zijn vriend voor zijn ogen doodgaan en er is niets aan te doen. Zijn jas kan hij niet uitlenen, daarmee zou hij zijn eigen doodvonnis tekenen. Dat geldt uiteraard ook voor de andere opvarenden. Die tonen trouwens weinig medeleven. Het is de grootste fout die een visser kan maken en als je zo stom bent verdien je niet beter. Bovendien was Bárdur een buitenbeentje, want boekenliefhebber, eigenlijk niet een van hun. Het meest pijnlijke is wel dat een van hen zich drukker maakt over de verloren opbrengst. De lege portemonnee doet blijkbaar meer pijn dan het verlies van een collega.

Hemel en hel is wel een vrij somber boek, maar die sfeer past goed bij het verhaal. Het bevat sterke passages en mooie zinnen en observaties. Af en toe voelt het wel wat clichématig en soms geforceerd aan, maar over het geheel genomen is het een prachtig boek! Het is een fraaie start van een trilogie, hopelijk zijn de andere delen van hetzelfde niveau.

Hemel en hel
Hemel en hel
Jón Kalman Stefánsson
Literatuur
Ambo|Anthos
2010
E-boek
206
Marcel Otten
9789041417336
Share

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.